2016 was het jaar van het boek. Op Dorsoduro plaatste ik dagelijks een schilderij van iemand die een boek leest.
Nu het jaar voorbij is wil ik graag de balans opmaken. Waarna het jaar definitief in de boeken kan.
Achter de selectie van de schilderijen zat geen enkel plan Het was puur toeval wie er op welke dag aan de beurt kwam. Het enige waar ik een beetje op lette, was dat oud en nieuw(er) elkaar een beetje redelijk afwisselden. Vaste volgers waren alert en reageerden af en toe. ‘Hé, eindelijk weer eens een lezende man.’ Een enkele keer kreeg ik suggesties toegestuurd, maar altijd maakten die al deel uit van mijn verzameling op Pinterest.
10 december: Daugaviete
Mara Vladimirovna Daugaviete (geb. 1955), Mara lezend, verblijfplaats onbekend
Daugaviete werd geboren in Moskou. Daar bezocht ze ook het grafisch instituut voor haar opleiding. Inmiddels woont en werkt ze in Nereta in Letland, waar haar familie oorspronkelijk vandaan komt. Haar werk neigt naar expressionisme en is niet vrij van symboliek.
Dit vermoedelijke zelfportret is net als al Daugavietes werk tamelijk gestileerd. Een voorbeeld is de lichtval op haar gezicht, waardoor het neus een rechthoekige vorm wordt. Ook de vingers van de rechterhand gaat dit op. Juist daar is nog een ander vreemd detail. Terwijl die rechthand rust op het linkerdeel van het boek komt een aantal bladzijden toch omhoog. Of er moet iets driedimensionaals tussen de bladzijden liggen. Maar bij het lezen van een boek lijkt dat zeer onwaarschijnlijk.
8 november: Levy
Emmanuel Levy (1900 – 1986), Man Reading, Ben Uri Gallery & Museum, Londen
Levy werd geboren in Manchester. Hij studeerde in Parijs en aan de Manchester School of Art. Hij werkte als kunstleraar, kunstcriticus en toneelschrijver, maar wordt vooral herinnerd als portretschilder. Een enkele keer schilderde hij landschappen of stadsgezichten en er zijn wat scènes uit het joodse leven van hem bekend.
Wie de man in dit portret is, weten we niet. Toch zou dat niet heel moeilijk te achterhalen moeten zijn. Het achterover gekamde haar, het spitse gezicht met een lange neus zijn karakteristiek genoeg om hem op foto’s van Levy en zijn vrienden en bekenden te moeten herkennen. Zeker is wel dat het geen zelfportret is. Foto’s van Levy zijn makkelijk te achterhalen en hij had een rond gezicht en was kaal.
26 september: De Kooning
Elaine de Kooning (1918 – 1989), Self-Portrait, Metropolitan Museum of Art, New York
Elaine Fried werd geboren in Flatbush, New York. In New York City bezocht ze de Leonardo da Vinci Art School en de American Artists School. In 1936 stelde een van haar leraren haar voor aan Willem de Kooning, de Nederlander die naar de VS was vertrokken en daar een van de groten van het abstract expressionisme zou worden. In 1943 trouwden ze. Elaine de Kooning schilderde vooral portretten, vaak in een expressionistische stijl.
Dit zelfportret van De Kooning dateert uit 1946, niet echt aan het begin van haar carrière. Toch oogt het vergeleken met andere portretten wat naïef, met aandacht voor alle details in het interieur. Tegelijk zien we een sterke persoonlijkheid die de toeschouwer uitdagend aankijkt en weet wat ze wil.
19 juli: Parmigianino
Parmigianino (1503 – 1540), Uomo che sospende la lettura, Kunsthistorisches Museum, Wenen
Francesco Mazzola werd geboren in Parma, vandaar zijn bijnaam die zoveel betekent als de kleine Parmezaan en waaronder hij in de kunstgeschiedenis bekend is. Nadat zijn vader was overleden toen hij twee was, werd hij opgevoed door twee ooms, die beiden schilder waren. Hij wordt gezien als een vooraanstaande schilder van het maniërisme, een schildersopvatting waarin gratie en elegantie, maar ook nonchalance en gemak een rol spelen. Parmigianino is vooral bekend door zijn Madonna met de lange hals en zijn zelfportret spiegelend in een glazen bol.
De titel van dit schilderij valt te vertalen als Man die het lezen onderbreekt. Afgebeeld is een man die inderdaad wegkijkt van zijn boek, alsof hij even iets moet overdenken. Maar dat hij elk moment verder kan lezen, blijkt uit hoe hij met de duim van zijn linkerhand zorgvuldig zijn boek open houdt. De man is verder onbekend, maar rond de tijd dat het schilderij vermoedelijk gemaakt is (rond 1529), verbleef Parmigianino in Bologna, waar de oudste universiteit van Europa staat. Het is niet uit te sluiten dat het hoofddeksel van de man behoorde tot de standaard studentendracht.