Stottergevels

‘Pand met insteekverdieping, twee verdieping en dwars zadeldak. Voorgevel met puntgevel, voorzien van vlechtingen, ontlastingsbogen en muurankers, omstreeks 1600’ staat er als omschrijving in het Rijksmonumentenregister over Lange Hezelstraat 12 in Nijmegen. Vooral die insteekverdieping is interessant. Want laat dat nou de plek zijn waar ik in 1983 voor de eerste keer in Nijmegen overnachtte. Twee vrienden van mij studeerden aan de Katholieke Universiteit en zij bewoonden de twee kamers van de insteekverdieping. Ik was me destijds van die bijzondere woonsituatie niet bewust en zij waarschijnlijk ook niet. Wat ik me vooral herinner is dat je heerlijk in het open raam kon zitten kijken naar het winkelend publiek.

Recht tegenover het pand zat De Gelderlander, met een soort glazen kasten waar je dagelijks de krant kon komen lezen. Erboven zat een groene wand waarin in gouden letters vier keer De Gelderlander gegraveerd was. Dat het de stottergevel werd genoemd en dat hij verdween toen de redactie verhuisde en later weer terugkwam op zijn oude plek, heeft me nooit zo bezig gehouden. Totdat ik pas een stadswandeling maakte, niet door mijn eigen Waalstad, maar door Dordrecht.

In de Voorstraat en om de hoek in de Nieuwstraat stonden we vertelde de gids over de Berckepoort, met 2900 vierkante meter het grootste woonhuis van de stad. Rond 1570 vestigde zich hier een zekere Mathijs Berck, die het huis ook zijn naam gaf. Berck was wijnhandelaar en afkomstig uit Emmerich. Hij moet zeer succesvol zijn geweest, anders slaag je er niet in zo’n enorm pand aan te kopen. Nog een bewijs daarvoor is dat een van zijn geregeld terugkerende gasten niemand minder was dan Willem van Oranje, onze Vader des Vaderlands. Er schijnt zelfs een dochter van Willem in de Berckepoort geboren te zijn. Dit moet dan een van de zes dochters zijn geweest uit Willems derde huwelijk met Charlotte de Bourbon.

Maar in de Voorstraat was hij me even kwijt, want er viel me iets op: op een gevel stond ‘theater ateliers studio’s’, niet één keer, maar meerdere keren en ongebruikelijk afgebroken. Eigenlijk precies zoals op de Nijmeegse stottergevel. Na enig zoeken kwam ik erachter dat het ontwerp in Nijmegen afkomstig is van typograaf Dick Dooijes (en niet van Dirk Dooijers of Dick Dooijers of Dirk Dooijes, zoals her en der te lezen valt). Dooijes ontwierp diverse lettertypes, zoals de Mercator. Maar zijn bekendste font is de Lectura, waaraan hij zeven jaar heeft gewerkt. Ergens in de jaren ’60 kwam Dooijes, nadat het redactiegebouw uit 1924 grondig was gerenoveerd, met zijn ontwerp voor de gevel van De Gelderlander.

Grote vraag is nu of Dooijes ook op een of andere manier de hand heeft gehad in de gevel in Dordrecht. Daarvoor zijn vooralsnog online geen bronnen te vinden. Maar een vergelijking van het lettertype op de Dordtse gevel met de Lectura doet vermoeden dat Dooijes hier wel degelijk bij betrokken is geweest.